همبالي، شيوه رهبري ایراني
(آموزه هایی از شیوه رهبری هدهد در منطق‌الطیر)
نظريه پردازان آمريكايي بر خلاف اروپاییان ، بر تمايز امر مديريت و رهبري پاي مي فشارند. علي رغم تفاوت ديدگاهها در مورد تعريف رهبري بنا بر باوري عام مي توان به طور کلی گفت: رهبری ، توانایی نفوذ در ديگران و جهت دادن آنها در جهت نیل به اهداف است.
بيشتر صاحب نظران ، قدرت رهبري را برآمده از مهارت هایی مي دانندکه خاستگاهي ذاتی دارند ، هرچند پاره‌ای دیگر آن را اکتسابی مي دانند و عده اي نيز راه ميانه را رفته اند و پاي عوامل محيطي و اقتضايي را پيش كشيده اند. ما بر هر باوري كه باشيم، بايد بپذيريم كه رهبري مظروفي منعطف است كه تابع ظرف فرهنگ است. فرهنگي كه رهبري در آن اتفاق مي افتد و رهبران در آن مي بالند.
رهبري اكنون يكي از مهمترين حوزه هاي نظريه پردازي علم مدیریت است. علمي كه به چگونگی ایجاد تحول کمی و کیفی موثر درارکان سازنده سازمان وجامعه( مانند منابع انساني و مادي ،تكنولوژي،….) برای بهره وری (کارآیی +اثربخشي) بیشتر مي پردازد .
وضعيت كنوني زبان علم مديريت
بيش از سه دهه است كه روز به روز نگرش کمیت گرایی كه به قول رنه گنون فیلسوف فرانسوی از علائم اخر الزمان است در علم مديريت كم رنگ تر مي شود، اين نگرش به عنوان یک مکتب و رويكرد غالب فکری رفته رفته تسلط مطلق خود را در حوزه نظریه پردازي علم مدیریت که بعد از جنگ جهانی دوم به اوج خود رسید از دست داده است، امروزه معمولا” از تکنیک های کمی براي تجزيه و تحليل داده ها بیشتر در حوزه نظریه آزمایی آن هم در قالب نرم افزارهای رایانه ای بهره گرفته می شود.
شاهد این ادعا، آثار بزرگانی چون پیتر دراکر، چارلز هندی ،وارن بنيس و هنری مینتزبرگ … است که تقريبا نشاني از رويكردهاي كمي براي تبيين مسايل سازماني در آنها نمي توان يافت. زبان نويني در آثار منتشر شده از سوی صاحب نظران مدیریت در دو دهه اخیر در حال ظهور و شکل گیری است . این زبان متاثر از جهان شعر ، تاریخ ، اسطوره و فلسفه.. است و زبان بیان مفاهیم سازمانی روز بروز به سمت زبان نمادین و مجازی پیش می رود.
توجه به صورت بندی مسائل سازمانی در قالب مقوله های فلسفی با ظهور مکتب پست مدرن و رویکرد هرمنوتیکی در میان نظریه پردازان مدیریت شایع شده است .این شيوه در آثار کسانی چون چارلز هندي كه از پیشگامان بهره گيري از رویکرد تحليلي- تاویلی به مدیریت است ، انعکاس جدی تر پیدا کرده است. او با الهام از چهار خدای اسطوره ای یونانی اثر ماندگاري چون خدايان مديريت را خلق كرده است که به تنهایی فصل نوینی در نگاه استعاره گرا اسطوره ای به مدیریت است . يا وارن بنيس كه به قول مجله فوربز سرآمد نظريه پردازان مباحث رهبري است با الهام ازآثار شكسپير از هفت دوره عمر رهبري سخن مي گويد ، يا پژوهشگراني چون ديويد روكي و ويليام توربرت سخن از هفت گذار رهبري به ميان آورده اند و آثار گوناگونی که همه با عدد هفت مطرح شده اند . کثرت کاربرد عدد هفت در ادبیات نوین مديريت جاي تامل دارد.
غالب دست آمدهاي علم مديريت با وام گيري از روشهاي تحقيق كه در علم روانشناسي و جامعه شناسي متداولند بدست آمده است ، مي توان گفت در علم مديريت روشهاي تحقيق ويژه اي كه از زاويه شناخت شناسي بتوان آنها را مستقل و ویژه مدیریت پنداشت مطرح نمي باشد. درسالهاي اخير روشهاي پژوهشي پست مدرن از جمله رويكردهاي هرمنوتيكي رفته رفته جاي خود را در علم مديريت باز مي كنند و براین پایه آثاری چون خدایان مديريت آثاری بوجود آمده است.
ضرورت و هدف تحقيق
وظیفه بشر در هر دوره از تجربه تاریخی اش بازاندیشی میراث مفهومی است ،اين ميراث است که ما را از سیر تاریخی آگاهی بشری باخبر می سازد . روشنفکران که وجدان های بیدار جامعه بشری هستند در شکل دادن به این بازاندیشی نقش مؤثری را ایفا می کنند . نگاه انتقادی آنان به وقایع زشت و زیبای جهان امروز با اتکا به این سندهای تمدنی صورت می گیرد. این سندهای تمدنی به ما اجازة ابداع و آفرینش ساختارهای فرهنگی و اجتماعی جدیدی را می دهند که از طریق آنها قادر به کشف هرچه بیشتر جوهر بشری می شویم. حقیقت کلی و جهانی این ساختارها را در دفاع آنها از ارزش های بشری می توان دریافت.
انجام تحقيق حاضر از چند جنبه ضرورت داشته است:
*توصيه آخرين مكتب علم مديريت يعني نظريه اقتضايي كه تاكيد بر توجه به عناصر بومي دارد
*ظهور زبان استعاره گرا و نمادين با غلبه گرايشات پست مدرن در علم مديريت
*ناكارآمدي بسياري از نظريه هاي رهبري در فضاي دروني كشور
* ايجاد خودباوري معقول در هجوم القائات خارجي
*ايجاد مفاهيم جديد در حوزه نظريه پردازي رهبري براي انجام تحقيقات ملي
در اين کتاب نگارنده با تاكيد بر تفاوت هايي كه براي رهبري(leadership) و مديريت(Management) مطرح كرده اند از ظهور زبان جديدي در علم مديريت در حال شكل گيري است سخن مي گويد وبه بررسي استعاره ها (metaphor)مي پردازد. مقصود از استعاره دستة خاصي از فرايند‌هاي زباني است كه در آنها جنبه‌هاي يك شي‌ء به شي‌ء ديگر، به نحوي فرابرده ( منتقل ) مي‌شوند كه از شي‌ء دوم به گونه‌اي سخن مي‌رود كه گويي شي‌ء اول است ، استعاره صورت كوتاه شدة تشبيه است كه در يك كلمه فشرده شده است؛ اين كلمه فشرده شده طوري در جايگاهي كه به آن تعلق ندارد قرار مي‌گيرد كه انگار به راستي جاي خود آن است، در ادبيات جديد مديريت استعاره هاي چون سازمان آفتاب پرست،سازمان مانند يك متن، سازمان چون يك كولاژ ،سازمان غازي،سازمان بوفالويي… ـ سازمان به عنوان ماشين ـ سازمان همچون موجودي زنده ـ سازمان همسان مغز ـ سازمان همچون زندان روح ـ سازمان پديده‌اي دگرگون شونده و متغير ـ سازمان به عنوان ابزار سلطه بر ديگران ـ سازمان به مثابه يك نظام سياسي ـ سازمان همچون فرهنگ… مطرح شده اند.
در تلاش براي درك سازمان بايد جنبه‌هاي مختلف آن را بازشناخت و معاني و مفاهيم متناقض و متفاوتي را كه در هر جنبه آن نهفته است دريافت، براي اين منظور بايد طريق ديگري از سازمان را برگزير كه بتواند با ابهامات، پيچيدگي‌ها و تناقضات پديده سازمان سازگار شده و ما را از دام‌هاي ساده‌انگاري‌ها و تجزيه و تحليل‌هاي بيش از حد برهاند، تمثيل‌ها و استعاره‌ها صرفاً براي درك سازمان به كار نمي‌آيند، بلكه در نحوه مديريت و رهبري فايده مي‌افتند. مديران با شناخت نوع سازمان كه به كمك استعاره‌ها رخ داده است با دركي واقعي به مديريت پرداخته و سبكي را پيشه خود مي‌سازند كه با شرايط و نوع سازمان سازگار و همساز مي‌باشد.
پس از بحث سازمان به موضوع رهبري و استعاره هاي گوناگون براي آن پرداخته مي شود و رهبران به شكل زير دسته بندي مي شوند.
- رهبران اسطوره‌اي
- رهبران تاريخي
- رهبران عرفاني
سپس تلاش مي‌كند با استفاده از نقش‌هايي كه هدهد، پرنده مشهور به پرنده حضرت سليمان در دعوت، توجيه و هدايت مرغان، به سوي حقيقت كه همانا سيمرغ است ايفا مي‌كند، فرآيند رهبري را در تجربه استعاره اي شرح بدهد، اين تحليل در چارچوب ابياتي است كه در كتاب منطق‌الطير شيخ فريدالدين عطار آمده است.
نگارنده درواقع تلاش كرده است تا با تحليل نقش هدهد، چگونگي فرآيند گذار و حركت از «آنچه هست» را به «آنچه بايد»(فرآيند تحول) تشريح كند.
مرحبا اي هدهد هادي شـــده
در حقيقت پيك هر وادي شـده
اي به سرحد سبا، سير تو خوش
با سليمان منطق‌الطير تو خوش
اين كتاب آرايش اســت ايام را
خاص را داده نصـــيب و عـام را
نظم من خاصيتي دارد عــجيب
زانك هردم بيشتر بخشد نصـيب
گر بسي خواندن ميســر آيدت
بي‌شكي هر بار خوشـــتر آيدت
ویدیوی زیر را مشاهده کنید:
